Τα σχόλια της Τερα Σιλβέστρις Αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας με έδρα το νησί Κάλαμο νομού Λευκάδος και σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος μαζί με προσωπικά σχόλια και ερωτήσεις κάποιων συνεργατών της σε σχέση με την μελέτη υπό διαβούλευση για το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ιονίου

 

Τα σχόλια της Τερα Σιλβέστρις Αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας με έδρα το νησί Κάλαμο νομού Λευκάδος και σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος μαζί με προσωπικά  σχόλια  και ερωτήσεις κάποιων συνεργατών της σε σχέση με την μελέτη υπό διαβούλευση για το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ιονίου

 

Κατατέθηκε στην δημόσια διαβούλευση για το εθνικό θαλάσσιο πάρκο του Ιονίου στις 21/09/2025  εκ μέρους της Τέρα Σιλβέστρις από τον Θεόδωρο Καρφάκη (BSc,M.Sc.,PhD), Ειδικό επιστήμονα στην διαχείριση οικοσυστημάτων και αειφόρο ανάπτυξη μέλος της Τέρα Σιλβέστρις και της Ευρωπαϊκής ομάδας συντονισμού του ICCA Consortium

 

Αρχικά πληροφορηθήκαμε για την δημιουργία του πάρκου από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αργότερα διερευνώντας μάθαμε ότι δεν είχε προηγηθεί κάποια διαβούλευση για το δυναμικό δημιουργίας εθνικού πάρκου στην περιοχή πέραν από γενικές συζητήσεις με συλλόγους επαγγελματιών αλιέων της περιοχής που η άποψη μας σαν οργάνωση είναι ότι εμφανώς δεν είναι επί του παρόντος καταλλήλως ενημερωμένοι ούτε έχει αναζητηθεί η συγκατάθεση των τοπικών κοινωνιών βάσει βέλτιστων διεθνών πρακτικών για το ζήτημα όπως και  ότι το ίδιο ισχύει για την ευρύτερη τοπική κοινωνία. Μας δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι οι επαγγελματίες αλιείς που δείχνουν να δέχτηκαν το πάρκο το θέλουν κυρίως γιατί πέφτει στα όρια της περιοχής τους και πιστεύουν ότι θα απαγορευτεί η βιομηχανική αλιεία στην περιοχή που είναι για αυτούς ανταγωνιστική καθότι η τοπική αλιεία είναι ουσιαστικά παράκτια και για αυτό αρκετοί επαγγελματίες αλιείς και σύλλογοι αυτών ήθελαν κάποια σχετική προστατευόμενη περιοχή επιπλέον αυτών του δικτύου Νατούρα προκειμένου να επιτευχθεί αυτός ο στόχος και το ζητούσαν κάποιο διάστημα πιο πριν.

Σε σχέση με την ευρύτερη τοπική κοινωνία των περιοχών που δραστηριοποιούμαστε εμείς εντός και πέριξ του εσωτερικού Ιονίου αρχιπελάγους δηλαδή δεν δείχνουν να γνωρίζουν ιδιαίτερα για το τι συμβαίνει με αυτά τα ζητήματα και την σημασία τους και στην πλειοψηφία τους δεν δείχνουν να έχουν σχηματίσει άποψη.

Αποσο γνωρίζουμε επιπλέον δεν έχει προηγηθεί βάσει βέλτιστων διεθνών πρακτικών η διαδικασία που προβλέπεται που περιλαμβάνει στάδιο διερεύνησης(exploratory phase) με φορείς τοπικούς και μη αλλά και τις τοπικές κοινωνίες που ενδέχεται να επηρεάσει ένα τέτοιο πλάνο και φυσικά περιλαμβάνει και την οριοθέτηση του εθνικού πάρκου

Αρά τώρα ερχόμαστε στην ζωνοποιήση με ένα παράθυρο μόλις δυο μηνών σε μία ηλεκτρονική διαβούλευση στην οποία δεν δύναται να γνωρίζουμε πως τέθηκαν τα όρια του εθνικού πάρκου αυτού μεταξύ άλλων. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι τα όρια του εθνικού πάρκου Ιονίου υπήρξε διαπραγμάτευση με μεγάλες εταιρείες εξόρυξης πετρελαίου αλλά όχι τοπικές κοινωνίες και φορείς σαν εμάς.

Αυτό εγείρει σοβαρές αμφιβολίες για την ποιότητα της διαδικασίας δημιουργίας και ζωνοποίησης του πάρκου πέραν από το σοβαρότατο ερώτημα με το αν και όχι το πάρκο είναι απλώς αρπαγή γης και θαλασσίου χώρου κάτι που υποστηρίζεται από το γεγονός ότι προτείνεται η δημιουργία ζωνών απόλυτης προστασίας της φύσης ακόμα και σε ιδιωτικές περιουσίες όπως τα νησιά Φερμέκουλα που ανήκουν σε ιδιώτες από την περιοχή και δεν έχουν δώσει την συγκατάθεση τους για να γίνουν ζώνη απολυτής προστασίας της φύσης αλλά και το αντίθετο μάλιστα επι του παρόντος διαφωνούν κατηγορηματικά. Δυστυχώς το παραπάνω υφίσταται ήδη νομικά μέσω υπουργικής απόφασης για τα νησιά φερμέκουλα και το συγκεκριμένο κείμενο μελέτης έρχεται να το υποστηρίξει παρότι δεν υπάρχει κάποια επιστημονική τεκμηρίωση μέσα σε αυτό το κείμενο για αυτό πέραν από μνεία σημασίας για κάποια είδη όπως η μεσογειακή φωκια.Επιπλέον το γραφείο του υπουργού δεν έχει απαντήσει στην αίτηση μας για αντίγραφα σχετικών μελετών που λήφθηκαν υπόψιν για την σχετική υπουργική απόφαση για αρκετούς μήνες τώρα. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί η συγκεκριμένη πράξη χαρακτηρισμού μέσω αυτής της απόφασης θα μπορούσε να θεωρηθεί απόπειρα αρπαγής της γης για τα νησιά και ωκεανού υπό όρους επίσης βάσει συγκεκριμένων ορισμών από ειδικούς επιστήμονες του χώρου. Το πλάνο στην μελέτη για το πάρκο περιλαμβάνει ένα πλήθος εκτάσεων χερσαίων και θαλασσίων που προτείνονται ως ζώνες απόλυτης προστασίας με ανάλογες προδιαγραφές και κάτω από παρόμοιες συνθήκες διάσπαρτες στο Ιόνιο.

Για το ζήτημα των θαλάσσιων ζωνών απόλυτης προστασίας της φύσης πόσο γνωρίζουμε  επαγγελματίες αλιείς αλλά και τοπικές κοινωνίες δείχνουν να είναι σε γενικές γραμμές κατηγορηματικά αντίθετες για το εσωτερικό ιόνιο αρχιπέλαγος ενώ κάποιοι επαγγελματίες αλιείς απλώς δέχονται να συζητήσουν την πιθανότητα δημιουργίας τους υπό τον όρο να υπάρξει σοβαρή χρηματική αποζημίωση για την απώλεια πρόσβασης που δραστηριοποιούνται όμως εκτός του Ιονίου αρχιπελάγους και που οσό το καταλαβαίνουμε εμείς δεν γνωρίζουν καν το πλήρες πλάνο που έθετε η μελέτη για το πάρκο για τις άλλες περιοχές εκτός του εσωτερικού ιονίου αρχιπελάγους και εντός του ιονίου πελάγους γενικότερα.

Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό για εμάς ότι επί του παρόντος δείχνει να υπάρχει οργανωμένη εκστρατεία με κυβερνητικούς και μη φορείς που προσπαθεί να παρουσιάσει την παραπάνω κατάσταση με τις ζώνες απόλυτης προστασίας σαν να υποστηρίζεται από μεγάλο μέρος της κοινωνίας της περιοχής πράγμα που δεν ισχύει και να χρηματοδοτείται μεταξύ άλλων και από δημόσιο χρήμα.

Μας ανησυχεί επιπλέον γενικά ιδιαίτερα ότι πρόσφατα το υπουργείο περιβάλλοντος και ενέργειας διάλεξε να χαρακτηρίσει πλήθος μη κυβερνητικών οργανώσεών μαζί και την δικιά μας ως αμφιβόλου ποιότητας γιατί καταγγείλαμε την ουσιαστικά παράνομη διαδικασία στα πλαίσια του προγράμματος ΑΝΤΙΝΕΡΟ με σκοπο την δημιουργία ζωνών πυρόσβεσης .Επίσης μας ανησυχεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι με τις είτε πρόσφατες είτε δρομολογημένες νομοθετικές ρυθμίσεις για την κοινωνία των πολιτών ότι οποιαδήποτε συνεργασία και διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες θα γίνεται σε ασφυκτικά πλαίσια χωρίς περιθώριο αντίδρασης η καν συμμετοχής για ομάδες και άτομα που δεν έχουν περάσει από την έγκριση κάποιου υπουργείου κάτι που ήδη δείχνει να έχει ξεκινήσει.

Σε σχέση με την μελέτη για την ζωνοποίηση εντός των ορίων του πάρκου έχουμε να προσθέσουμε τα εξής

To Εθνικό θαλάσσιο πάρκο ιονίου όπως και του αιγαίου περιλαμβάνει και άλλες μονάδες χωροταξικού σχεδιασμού πιο συγκεκριμένα για το Ιόνιο θα θέλαμε να επικεντρωθούμε στις παρακάτω

·       Περιοχές οργανωμένης ανάπτυξης υδατοκαλλιέργειας(ΠΟΑΥ)

·       Περιοχές δικτύου Νατούρα 2000

·       Περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλους(ΠΙΦΚ)

·       Ενάλιοι και παράκτιοι κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι

Άλλωστε από δημοσιές δηλώσεις βλέπουμε ότι ένας κύριος στόχος ήταν να ενωθούν υπάρχουσες περιοχές του δικτύου νατούρα και να βελτιωθεί η συνδεσιμότητα τους γενικότερα.

Πάραυτα δεν μπορέσαμε να βρούμε τίποτα σε σχέση με το πως επιτεύχθηκε ο στόχος για τα νατούρα και ούτε καν μνεία για το πως ενσωματώνονται στο εθνικό πάρκο οι ΠΟΑΥ και οι ΠΙΦΚ. Κάτι που για την πρώτη κατηγορία είναι απορίας άξιο καθότι είναι τεχνικά αδύνατον να συμβεί να υπάρχει ουσιαστικά βιομηχανική ζώνη μέσα σε εθνικό πάρκο.

Εδώ θεωρούμε σημαντικό να παραθέσουμε το τι καταθέσαμε σε σχέση με την διαβούλευση για την ειδική περιβαλλοντική μελέτη για τις περιοχές Νατούρα του Ιονίου πριν από χρόνια που δυστυχώς ακόμα δεν μας έχει επικοινωνήσει κάποιος για τις μελέτες μας και τα δεδομένα μας που είναι άκρως σημαντικά για τέτοιες ζωνοποιήσεις και δημιουργίες προστατευόμενων περιοχών. Σχετικό σύνδεσμος με το κείμενο που καταθέσαμε τότε είναι ο παρακάτω

https://terrasylvestrisreporter.blogspot.com/2023/05/innerionianareazoningstudycomments.html

Το πως αλληλοεπιδρούν αυτά τα επίπεδα το ένα με το άλλο είναι καίριας σημασίας ακόμα και σε νομικό επίπεδο προκειμένου να υπάρξει μία ουσιαστική και τεχνικά ορθή ζωνοποίηση περιοχών τέτοιου είδους και δημιουργία υποζωνών εντός αυτών.

Επίσης δεν είδαμε να περιλαμβάνεται στις οποίες αναλύσεις ο κηρυγμένος ενάλιος αρχαιολογικός χώρος γύρω από το νησί κάλαμος στις αναλύσεις κάτι που περιλήφθηκε στην μελέτη για τα υπέρακτια αιολικά πάρκα. Αυτό είναι μία σημαντική παράλειψη.

 

Σχόλια σε σχέση με το κείμενο της μελέτης  γενικότερα

Είναι σε πρώτης φάση απορίας άξιο γιατί δεν περιλαμβάνεται στην πλειοψηφία της η Ελληνική τάφρος που θεωρείται τόσο σημαντική για θαλάσσια θηλαστικά παγκοσμίως. Βλέπουμε συγκεκριμένα ότι για την περιοχή IMMA της συνθήκης ACCOBAMS δεν περιλαμβάνονται κομμάτια και επιπλέον φαίνεται σαφώς ότι κομμάτια που υπολείπονται που γειτνιάζουν άμεσα με τα όρια που προτείνονται για το εθνικό θαλάσσιο πάρκο Ιονίου είναι περιοχές που ουσιαστικά είτε έχουν παραχωρηθεί για έρευνα είναι υπό παραχώρηση για εξόρυξη πετρελαίου και αεριού.

Δείχνει να έχει γίνει κάποια πολυκριτιριακή μελέτης(Multicriteria decision making) που όμως δεν μπορούμε να εντοπίσουμε πως υπολογίστηκαν κάποια συμπεράσματα σε σχέση με το ποσό έντονες είναι πιέσεις σε σημεία της περιοχής . Εάν έγιναν βάσει εκτιμήσεων ειδικών τότε δεν είναι έγκυρο να γίνεται με αυτό τον τρόπο.

Επίσης δεν δείχνει να υπάρχει κάποια ανάλυση στην κλίμακα του χρόνου σε σχέση με οικοτόπους και είδη παρότι δεδομένα και μελέτες για σημαντικά είδη και οικοτοπους υπάρχουν  και συγκεκριμένα μελέτες στην διεθνή βιβλιογραφία σε έγκριτα επιστημονικά δημοσιεύματα και φυσικά τα δικά μας δεδομένα που εδώ και χρόνια δεν έχει έρθει το υπουργείο περιβάλλοντος και ενέργειας να μας ρωτήσει για αυτά περισσότερες πληροφορίες. Μακροχρόνιες μελέτες δίκες μας και από άλλες ομάδες δεν περιλαμβάνονται και κατά συνέπεια οποιαδήποτε ανάλυση δεν μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη για αυτό το λόγο και γιατί δεν περιλαμβάνει τις δικές μας μακροχρόνιες μελέτες που ήδη έχουμε καταθέσει στοιχεία για αυτές στην διαβούλευση για την ΕΠΜ των περιοχών Νατούρα του Ιονίου.

Δεν δείχνει να περιλαμβάνεται καν μνεία μελέτης για φυσικά ιχθυαποθέματα και την αλιεία παρότι υπάρχουν στην περιοχή κάτι που εγείρει και σοβαρές ανησυχίες για την ποιότητα μίας μελέτης για θαλάσσιο πάρκο. Είναι σαφές ότι πρέπει να γίνουν ολοκληρωμένες μελέτες για τα ιχθυαποθεμτα στο σύνολο τους άμεσα. Καθώς επίσης για τις πιέσεις στο οικοσύστημα από τις διάφορες δραστηριότητες αλλά και τις επιπτώσεις.

Δεν δείχνουν να χρησιμοποιήθηκαν σημαντικές βάσεις δεδομένων για την μεσογειακή φώκια όπως από τις δικές μας μελέτες για το είδος και τα δελφίνια που υπάρχουν και είναι εκτεταμένες χρονικά για το εσωτερικό ιόνιο αρχιπέλαγος από την δικιά μας οργάνωση αλλά και από άλλες όπως τις μακροχρόνιες μελέτες του ινστιτούτου τέθυς

 Πολύ σημαντικό είναι ότι εάν δεν γνωρίζουμε πως ακριβώς μπήκαν τα συγκεκριμένα όρια στην προστατευόμενη περιοχή αυτή τότε δεν μπορούμε να κάνουμε και αναλύσεις για το πως να γίνει η ζωνοποιηση εντός η εάν χρειάζονται συμπληρωματικές ζώνες καταλύτες και οποιαδήποτε ορθή ανάλυση για περαιτέρω ζωνοποίηση εντός μιας τέτοιας περιοχής σαν αυτή που περιγράφεται στο κείμενο της μελέτης πρέπει να περιέχει αυτούς τους παράγοντες σαν μεταβλητές πράγμα που δεν γίνεται αρά κανονικά αυτή η μελέτη δεν μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη επιστημονικά γιατί απλώς περιγράφεται επιγραμματικά σαν αφήγημα με λέξεις το πως μπήκαν τα όρια του πάρκου.

Τέλος το κείμενο της μελέτης είναι εξαιρετικά μεγάλο και κατά συνέπεια δεν μας ήταν δυνατόν να το μελετήσουμε όσο διεξοδικά θα έπρεπε για κείμενα τέτοιας σημαντικότητας και μεγέθους μέσα σε μόλις δύο μήνες.

Προτείνουμε να αρχίσει η διαβούλευση εκ μηδενικής βάσης αρχής γενομένης για το αν και πως πρέπει να δημιουργηθεί εθνικό πάρκο στην περιοχή που να περιλαμβάνει τις τοπικές κοινωνίες και τοπικούς φορείς με διεθνείς παρατηρητές όπως από την Ευρωπαϊκή ένωση για την διασφάλιση της ποιότητας της διαδικασίας δημιουργίας εθνικού πάρκου.

Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να παραθέσουμε τα εξής ερωτήματα και σχόλια συνεργατών μας σε σχέση με το πάρκο και τις τοπικές κοινωνίες της περιοχής. Μπορείτε να στείλετε τις απαντήσεις σε εμάς η στα άτομα παρακάτω απευθείας για σχετικά ερωτήματα

--------------------------------------------------------------

«It is gratifying to see the opportunity for public consultation you are providing. I am not a resident of the area but would like to make an observation.

From my scan of the documents it is not clear what the process has been in terms of properly consulting local communities. I wonder if you could please clarify how the process has respected the terms of the Global Biodiversity Framework’s Target 3 “integrated into wider landscapes, seascapes and the ocean, while ensuring that any sustainable use, where appropriate in such areas, is fully consistent with conservation outcomes, recognizing and respecting the rights of indigenous peoples and local communities”, Target 4 ” to enable participation at all levels of government, with a view to fostering the full and effective contributions of women, youth, indigenous peoples and local communities, civil society organizations, the private and financial sectors, and stakeholders from all other sectors” and Target 22 “Ensure Participation in Decision-Making and Access to Justice and Information Related to Biodiversity for all”?

In addition it would be important to ensure that enough information on the consultation and inclusivity processes is provided so that it is possible to assess whether the process meets the terms of The Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters (Aarhus Convention) which is binding on Greece and particularly regarding Public Participation in Decision-Making (Article 6–8).

Τhe initiative risks being an Ocean Grab (as defined by Bennett et al. 2015) unless there is appropriate local stakeholder participation in the design, management and equitable benefits of the initiative. 

 

Dr Hugh Govan

 

Member, IUCN World Commission Protected Areas

-----------------------------------------------------

While the establishment of a national marine part in the Ionian Sea could provide a major boost towards addressing conservation and biodiversity targets, the manner by which the current proposal has been created and executed elicits a few noteworthy concerns. First, in the understandable haste to conserve 30 x 30, it seems likely that significant other aspects of the GBF may be de-emphasized. Even within the same target (Target 3), the last phrase is “recognizing and respecting the rights of indigenous peoples and local communities, including over their traditional territories,” and yet it is unclear (and unlikely) that historic rights have been explicitly addressed in establishing the park boundaries. Second, there are many maps included in the 1,495-page proposal, and clearly the data used to create them should inform the park boundaries. The data come from a wide range of studies and at varying scales. If we are to truly understand what exists on the land and in the sea, there is a need to collect data at the local scale. Local groups (e.g., Terra Sylvestris) have been collecting very local, very fine scale data (for forest studies as well as seagrass) for many years. While not publicly available, inquiry into the availability of these data and a request for access by external experts could only enhance the studies and guide recommendations. Preliminary data collection on Posidonia oceanica, for example, reveal considerable discrepancies between the satellite-collected remote sensing data and the locally collected, in-water, data (see screenshots below).

While I am not a resident of this area, I am a Greek (and American) citizen who has followed the conservation dynamics in this area. I have provided GIS and mapping support to the local organization and can clearly see the potential for conflict if all groups are not consulted or engaged. Collaborative conservation is truly required in this area so that all voices are respected and the land and sea are conserved and managed in reasonable, respectful, and sustainable ways.

Example of resolution/scale discrepancy:

Posidonia oceanica distribution (map on page 124). Gold box around Kalamos, Kastos, Fermikoula. Course red lines suggest seagrass is present along all the islands’ coasts.

 

Landsat 8 seagrass detection of same area (no seagrass detected around Fermekoula):

 

High-resolution UAV imagery showing discrepancy between satellite detection of seagrass and locally collected data.

 

Sophia Emmanouilides Linn

Head, Geospatial Centroid

Colorado State University

Fort Collins, Colorado, USA

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

To whom it may concern:

We are researchers at the University of Lausanne, Switzerland, and so not directly concerned by your consultation. However, we regularly work with local communities who are confronted with protected area creation.

Protecting biodiversity is important and in line with country obligations under the Convention on Biological Diversity, in this case in achieving Target 3 of the Global Biodiversity Framework. The Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework emphasizes the recognition and respect of the rights of Indigenous peoples and local communities, including over their traditional territories, when protected areas are created. Unlike past approaches, the current approach emphasizes that the “values and practices of Indigenous peoples and local communities are respected, and documented and preserved with their free, prior and informed consent”.

These evolving policies, theories, and methodologies have converged into the global best practice of Free, Prior and Informed Consent (FPIC). FPIC actively engages communities with ownership, usage rights, or cultural ties to land. FPIC is encouraged by the CBD and those countries implementing their promises towards the Global Biodiversity Framework.

In my reading of the available documents, the way consultation was conducted is not clear. In keeping with best international practices, and in respecting local communities, the Government of Greece should consider if they have fulfilled their FPIC requirements when creating these and other protected areas. The International Union for Conservation of Nature’s recent guide on how to implement Target 3 using these best practices is recommended: https://iucn.org/resources/grey-literature/30x30-guide-inclusive-equitable-and-effective-implementation-target-3 .

Furthermore, the Aarhus Convention (the UNECE Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-making and Access to Justice in Environmental Matters), ratified by Greece and all the members of the European Union) grants the public rights to access to information, public participation and access to justice, in governmental decision-making processes on environmental matters. It furthermore provides local communities the right to take signatory countries to the European court of justice in cases where it has been perceived that consultation has not been carried out in a participatory manner. The Government of Greece should consider if the process of creating these protected areas has respected their obligations under the Aarhus Convention.

In our direct experience in working with local communities and protected area creation in Europe and Africa, the lack of respect for communities and consultation often results in frustration for both governments and communities, results in local communities resenting conservation and results in ineffective, long-term management of protected areas, as in the case of many Natura 2000 areas.

We encourage the Government of Greece to reconsider how they are creating new protected areas and to work more collaboratively with all communities and their diverse stakeholders.

Sincerely,

 

Prof. Dr. Gretchen Walters

University of Lausanne, Switzerland

Honorary Members of the ICCA Consortium

Member of IUCN World Commission on Protected Areas

Member of IUCN Commission on Environmental, Economic, and Social Policy

 

Dr. Olivier Hymas

University of Lausanne, Switzerland

Honorary Members of the ICCA Consortium