Η άποψη μου για την ημερίδα Ξηράνσεις Κωνοφόρων: Μύθοι & Πραγματικότητα – Επιστημονική εκδήλωση στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους

 

Η άποψη μου για την ημερίδα Ξηράνσεις Κωνοφόρων: Μύθοι & Πραγματικότητα – Επιστημονική εκδήλωση στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους

 

Θεόδωρος Καρφάκης BSc MSc PhD

Υπεύθυνος έρευνας και δράσεων προστασίας και αποκατάστασης οικοσυστημάτων  Της μη κυβερνητικής οργάνωσης Τέρα Σιλβέστρις

Ειδικός στην προστασία Αποκατάσταση και διαχείριση οικοσυστημάτων

 

Πριν από περίπου 3 εβδομάδες έγινε μια ημερίδα σε σχέση με το φαινόμενο εκτεταμένων ξηράνσεων κωνοφόρων δέντρων την οποία δυστυχώς είχα την δυνατότητα να παρακολουθήσω μόνο μετρά μέσω της βιντεοσκόπησης που είχε γίνει . Δεν υπήρχε δυνατότητα υποβολής σχολίων μετρά την ημερίδα οπότε ένα άρθρο ήταν απαραίτητο προκειμένου να παρατεθούν επιστημονικά στοιχεία που η ημερίδα απλώς δεν περιελάβανε ούτε κάποια ενότητα αλλά δεν υπήρξε ούτε καν αναφορά σε κάποια από τις παρουσιάσεις η/και εισηγήσεις

Αυτό είναι το ζήτημα του πως δασοπονικές η/και δασοκομικές πρακτικές μπορούν να οδηγήσουν εξ ολοκλήρου η εν μέρει σε φαινόμενα έξαρσης ασθενειών των δέντρων και δη φλοιοφάγων εντόμων.

Κάτι που απλώς δεν αναφέρθηκε καν σαν πιθανότητα από μια μερίδα ειδικών του χώρου σε αντίθεση με μια απαξιώτικη διάθεση του τύπου του να χαρακτηρίζονται αντίθετες απόψεις ως επιστήμονες του πληκτρολογίου μεταξύ άλλων

Γιατί όμως αυτή η παραπάνω αντίφαση παρότι αναφέρθηκε το πρόγραμμα ANTINERO που είναι ουσιαστικά ένα πακέτο διαχειριστικών παρεμβάσεων χωρίς τις απαιτούμενες από τον νόμο μελέτες μεταξύ άλλων , θα περίμενε κάνεις να υπάρξει σημαντική αναφορά σε σχέση με αυτό συγκεκριμένα σε πολλαπλές εισηγήσεις έστω και αν δεν παρουσιαζόταν κάποιες μελέτες. Ιδιαίτερα δε επειδή νομικά θα πρέπει να αποδείξουν ότι δεν ήταν το ANTINERO που προκάλεσε το φαινόμενο όταν αυτό εμφανίστηκε σε περιοχές που έγιναν σχετικές διαχειριστικές παρεμβάσεις.

Αντ. αυτού μονοπώλησε η Κλιματική αλλαγή  ως παράγοντας και οι τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου μέσω τεχνολογικών λύσεων και το ANTINERO καθαγιάστηκε στην εισαγωγή της ημερίδας ως εντάξει(έλαβε άφεση αμαρτιών και αργότερα συνεχίστηκε το παραπάνω)

Άρα επιστημονική γνώση που υπάρχει διαθέσιμη στην βιβλιογραφία κατά κόρον απλώς δείχνει να αγνοήθηκε επιλεκτικά

Ήρθε λοιπόν και πάλι η κλιματική αλλαγή όμως για να λύσει τα χεριά του υπουργείου περιβάλλοντος ,μια συνταγή δημοσίων σχέσεων που χρησιμοποιήθηκε από την εποχή με την τραγωδία στο Μάτι  μέσω του υπουργείου πολιτικής προστασίας όταν για κάποιο μυστήριο λόγο εμφανίστηκε βουλευτής άλλης χώρας ο Κος Στυλιανίδης για να διαλέξει περί του ζητήματος μάλλον επειδή με πτυχίο οδοντιατρικής και μεταπτυχιακά στις διεθνείς δημοσιές σχέσεις θεωρήθηκε ότι είχε την εμπειρία να μιλήσει για το ζήτημα. Αργότερα βρέθηκε υπουργός πολιτικής προστασίας στην Ελλάδα. Αλώστε το ANTINERO ουσιαστικά υλοποιήθηκε επειδή το κατάφερε το υπουργείο πολιτικής προστασίας οπότε μέχρι εκεί δεν εκπλήσσομαι.

Η κλιματική αλλαγή δεν είναι κάτι που θα ήθελα να πω ότι είμαι κατά σαν πιθανότητα ότι συνέβαλε σε ένα φαινόμενο που παρατηρήθηκε μαζικά έστω και για κάποιες περιοχές ίσως.

Παρολαυτα δεν μπορούσα να μην ανησυχήσω όταν άκουσα να ανακοινώνεται χρηματοδοτικό πακέτο δασοκομικών παρεμβάσεων προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των ξηράνσεων χωρίς να υπάρχει αναφορά για τεκμηριωμένη μελέτη για το τι τις προκάλεσε σε αυτές τις περιοχές. Γνωρίζοντας επιπλέον ότι σε κάποιες περιοχές που ήταν εξ ολοκλήρου η εν μέρει μέσα στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Νατούρα 2000 είχαν γίνει παρεμβάσεις στα πλαίσια του ANTINERO αντιεπιστημονικώς και άκρως παρανόμως ότι απτοί φαίνεται ετοιμαζόντουσαν και για δεύτερη δόση μέσω εξυγιαντικών υλοτομιών οι οποίες θα γίνουν εμφανώς με τις ιδίες προδιάγραφες του ANTINERO!

Για το  πως το πακέτο δασοκομικών παρεμβάσεων μπορεί να οδηγήσει σε έξαρση ασθενειών σχετιζόμενες με φλοιοφαγα έντομα έχει καλυφθεί αρκετά στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία και δεν θεωρώ σκόπιμο να πω περισσότερα πέραν από αυτό γενικά ως ένα μόνο παράδειγμα του τι θα μπορούσε να έχει συμβεί σε ένα δασικό οικοσύστημα. Γιατί είναι επικίνδυνο και αντιεπιστημονικό να γενικεύσουμε για όλα τα υπό συζήτηση οικοσυστήματα όπως έκανε ουσιαστικά η ημερίδα αυτή.

Εξαιρετικά ανησυχητικό ήταν επίσης το γεγονός ότι είχε ήδη προαποφασιστεί δασοκομικό πλάνο σαν συνταγή για τις περιοχές που είχε παρατηρηθεί το φαινόμενο με ένα ιδιαίτερα ανθρωπομορφικό τρόπο που δεν αρμόζει σε αξιολόγηση και πιθανή αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων. Αξίζει να σημειωθεί ότι μια από τις πιθανές διαχειριστικές παρεμβάσεις τέτοιων φαινομένων είναι και η μη παρέμβαση απλα.Καθε παρέμβαση πρέπει να περιλαμβάνει σιγουρά σχετικές μελέτες αλλά και μελέτες για το αν το οικοσύστημα μπορεί να απορροφήσει το φαινόμενο όπως αν μπορεί να αφεθεί γενικά να έχει αυτό που λεμέ αυθόρμητη ανάπτυξη, να αναπτυχθεί από μόνο του. Αυτό σε πρώτη φάση πρέπει απαραιτήτως να δώσει περισσότερο διάστημα αρκετών χρόνων σε κάθε μεμονωμένο οικοσύστημα προκειμένου να δούμε εάν το φαινόμενο είναι απλώς προσωρινό και το δάσος για το οποίο μιλάμε απλώς θα επανακάμψει με έναν τρόπο ανάλογο όπως προσβολή από αλλά είδη εντόμων που προσβάλουν τα κωνοφόρα όπως η πιτυοκαμπία των πεύκων που παρότι μπορεί για ένα η και περισσότερα έτη να δείχνει αρκετά ανησυχητικό σαν φαινόμενο εν τέλει να είναι απλώς κάτι που περνάει στα πλαίσια ακόμα και του φυσικού κύκλου τέτοιων παρασίτων στο δασικό οικοσύστημα. Άλλωστε στο παρελθόν  για ανάλογα φαινόμενα οι δασικές υπηρεσίες και οι ειδικοί έδειχναν μια σωστή αντιμετώπιση του ζητήματος με το να του δίνουν τον χρόνο που πρέπει για να δουν την εξέλιξη του. Κάτι που δεν έγινε με αυτές τις ξηράνσεις αντίθετα υιοθετήθηκε μια στρατηγική του τύπου άμεσης παρέμβασης που δικαιολογείται κυρίως από την παρούσα κυβερνητική πολιτική για τα δάση που καλεί βάσει πεπαλαιωμένων αντιεπιστημονικών αντιλήψεων σε άμεση διαχείριση γιατί έτσι πρέπει που είναι και εν μέρει η βάση για το ANTINERO.

Μια και δεν ήμουν προσκεκλημένος καθότι μάλλον από Μη κυβερνητική οργάνωση αμφιβόλου ποιότητας βάσει ΥΠΕΝ επειδή αμφισβήτησα και σαν ειδικός αλλά και μαζί με την οργάνωση Τέρα Σιλβέστρις  και πλήθος άλλων μη κυβερνητικών οργανώσεων φορέων και απλών πολιτών το ANTINERO στα καίρια σημεία του θα ήθελα να παραθέσω αυτό που έλειπε σαν παρουσίαση από την ημερίδα μια χαρακτηριστική περίπτωση του πως διαχειριστικές παρεμβάσεις έχουν κατηγορηθεί για την έξαρση στους πληθυσμούς φλοιοφαγων εντομών με ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα από την διεθνή βιβλιογραφία

Αυτό είναι το Choristoneura fumiferana που στις βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες έχει προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις στο οικοσύστημα και πλέον υπάρχουν αποδεδειγμένες μακροχρόνιες μελέτες ότι διαχειριστικές πρακτικές οδήγησαν στην έξαρση του πληθυσμού με ταυτόχρονες μαζικές θνησιμότητες δέντρων σε δάση κωνοφόρων σε κλίμακα πολύ μεγαλύτερη αποτι έχει παρατηρηθεί ποτέ στην Ελλάδα και φυσικά σε ανάλογες ξηράνσεις. Υπάρχουν φυσικά και αλλά ανάλογα παραδείγματα παγκοσμίως αλλά οι πραγματικοί ερευνητές και ειδικοί κάπως με ένα μυστηριώδη τρόπο τους διέφυγαν.

Ας ελπίσουμε ότι δεν θα έχουμε ένα σύστημα που το ΥΠΕΝ και το ΥΠΠΟΛ απλώς προσπαθούν να διορθώσουν τα λάθη τους διαπράττοντας απλώς νέα στην προσπάθεια τους αυτή.

Δυστυχώς εδώ μου έρχεται μια άλλη περίπτωση το μυαλό από τον 19^ο αιώνα που μου είχαν παρουσιάσει στα πρώτα χρονιά των προπτυχιακών σπουδών μου. Αυτό με την αρχικά εισαγωγή ειδών σε νησιά του ειρηνικού από ατύχημα και την αργότερα αλλεπάλληλά εισαγωγή ειδών αρχικά ενός για να καταπολεμήσει το ένα είδος που ήρθε κατά λάθος και μετρά όταν αυτό το είδος δεν έκανε αυτό που αναμενόταν τότε έφερναν ένα άλλο που όμως μετρά και αυτό δεν έκανε αυτό που αναμενόταν μέχρι που τα νησιά αυτά είχαν γεμίσει με ξενικά είδη που ακόμα προσπαθεί η σύγχρονη επιστήμη της αποκατάστασης οικοσυστημάτων να ελέγξει με έναν πολύ μεγάλο προϋπολογισμό.

 Η ιστορία έχει μια ενοχλητική τάση να επαναλαμβάνεται δυστυχώς  και εγώ βλέπω να πάει να επαναληφθεί εδώ μόνο που εδώ ξέραμε ότι ήταν και παράνομο από πριν και ποσό μάλλον με εκτελεστή το ΥΠΕΝ βασισμένο στο δόγμα που είχε η δασική υπηρεσία που έλεγε ότι κάθε δάσος πρέπει να έχει δρόμο και ζώνες πυρόσβεσης και να τελεί υπό δασοκομική διαχείριση ντε φάκτο κάτι αλώστε που υποστηρίχθηκε σθεναρά όχι μόνο στην ημερίδα αλλά και στην πολιτική και πρόσφατες νομοθετικές αλλαγές δυστυχώς όπως με τα μικτά σχήματα  με ουραγό τους πάσης φύσεως κρατικούς εργολάβους όπως ήταν δυστυχώς αναμενόμενο.

 

Η συνέχεια στις οθόνες σας, στα δάση γύρω μας και στις ζωές μας.

 

Θεόδωρος Καρφακης.